قانون نانوشته تعویض پیراهن؛ یادگاری از ستارههایی که دوست‌شان داری
هفت‌یک- در حالی که بازیکنان انگلیس با خستگی و به آرامی در تونل ومبلی قدم می‌گذاشتند، بعضی از حریفانی که آنها چند دقیقه قبل در زمین شکست‌شان داده بودند، صبورانه در تونل منتظر گرفتن پیراهن‌شان بودند.
یکی از بازیکنان آندورا به محض ورودِ کیه‌ران تریپیه به تونل جلو آمد و در گوش او چیزی زمزمه کرد، اما او درخواست گرفتن پیراهن این بازیکن را نداشت- شورت ورزشی‌اش را می‌خواست.
تریپیه هنوز از شوک مطرح شدن این درخواست بیرون نیامده بود که بازیکن بعدی آندورا هم جلو آمد اما این مدافع کناری انگلیس می‌دانست چه چیزی در پیش است و پیراهنش را هم درآورد.
این لخت شدن ناگهانی که تصاویرش توسط دوربین‌های تونل ضبط شد، نشانگر فرهنگ مدرن عوض کردن پیراهن فوتبال است- و همانطور که تریپیه متوجه شد، این فرهنگ جدید محدود به پیراهن نیست و این فقط بازیکنان نیستند که در این داد و ستد دخیل هستند.
***
عوض کردن پیراهن و جمع کردن یادگاری حالا اتفاق جدید و عجیبی نیست. اولین عوض کردن پیراهن ثبت شده پس از بازی بین فرانسه و انگلیس در سال 1931 رخ داد، زمانی که یک بازیکن فرانسوی درخواست عوض کردن پیراهن کرد تا اولین پیروزی تاریخ این کشور برابر انگلیس را در خاطراتش حفظ کند.
اما این اتفاق به مدت چند دهه فقط در مواقع خاص و بیشتر در در دیدارهای ملی رخ می‌داد و تصویر عوض کردن پیراهن پله و بابی مور پس از بازی مرحله گروهی جام جهانی 1970 مکزیک یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین تصاویر مربوط به عوض کردن پیراهن است- نمادی از اتحادی، برادری و احترام متقابل بین این دو اسطوره فوتبال.
تصویر تعویض پیراهن پله و بابی مور در جام جهانی 1970، یکی از معروف‌ترین تصاویر تعویض پیراهن در تاریخ فوتبال است.
در این لحظه کوتاه است که قبیله‌گرایی فوتبال که در آن پیراهن باشگاه مقدس است و خون و عرق بازیکنان در دفاع از خودش جذب می‌کند، از میان می‌رود. با این حال همه سرمربی‌ها اجازه انجام این کار را نمی‌دادند و معروف‌ترین آنها سر اَلف رمزی بود که در جام جهانی 1966 مانع از عوض کردن پیراهن جرج کوهن با آلبرتو گونزالس پس از بازی جنجالی و پرتنش مرحله یک چهارم نهایی برابر آرژانتین در ومبلی شد. سر الکس فرگوسن هم به بازیکنانش در این باره هشدار داده بود چون از نظر او پیراهن منچستریونایتد مقدس بود.
پل مک‌اندرو، مسئول تامین پیراهن و تدارکات لسترسیتی، که پس از دو سال کار به عنوان راننده‌ی مربی، توسط مارتین اونیل در سال 1996 به این سمت انتخاب شده بود هم تجربه‌ای از زمانی دارد که مربی تیم از این که یکی از بازیکنانش پیراهنش را با حریف عوض کرده بود، چندان خوشحال نبود.
او می‌گوید:” مثال اولی که از عوض کردن پیراهن به خاطر داریم در دوران مارتین حدود سال 1997 یا 1998 است. این مربوط به استیو والش برابر آرسنال بود. او پیراهن دنیس برگکمپ را گرفت. ما تازه شکست خورده بودیم و والش در تونل پیش می‌آید، پیراهن را به سمت من می‌اندازد و می‌گوید اجازه نده مربی آن را ببیند- اما او دید که والش پیراهن را برای من انداخت.
مارتین پیش از آن که با بازیکنان صحبت کند، آمد تا با من حرف بزند و از من پرسید این پیراهن چه کسی بود. من گفت پیراهن برگکمپ بود. او وارد رختکن شد، به شدت والش را تحقیر کرد و گفت این نزدیک‌ترین فاصله‌ای است که در کل بازی با پیراهن برگکمپ داشته است.”
با این حال، فرهنگ عوض کردن پیراهن در طول چند دهه گذشته به شکل قابل توجهی رشد کرده است؛ تا جایی که کارمندان باشگاه پس از هر بازی در حال دویدن بین رختکن تیم‌های مهمان و میزبان با چندین پیراهن برای عوض کردن دیده می‌شوند و بعضی از تیم‌ها حتی از قبل درخواست‌هایی برای بعضی از پیراهن‌های خاص ارائه می‌دهند.
مسئولان پیراهن و تدارکات در باشگاه‌های لیگ برتری حتی گروه واتس‌اپی خودشان را دارند و پیش از هر بازی درباره درخواست‌های تعویض پیراهن صحبت می‌کنند.
بازیکنان در هر باشگاه معمولا دو پیراهن می‌گیرند تا بتوانند بین دو نیمه پیراهن تازه‌ای به تن کنند و اگر پیراهن آسیب دید یا پاره شد، جایگزینی داشته باشند. اگر بخواهند می‌توانند پس از بازی هر دو پیراهن را به بازیکنان حریف، دوستان یا آشنایان بدهند یا به خیریه‌ها ببخشند اما باید بهای هر پیراهنی که به عنوان جایگزین داده شده را بپردازند.
اکثر بازیکنان حاضر به عوض کردن پیراهن هستند اما این موضوع درباره همه صادق نیست. بعضی بازیکنان علاقه‌ای به این کار ندارند- سرشناس‌ترین آنها لیونل مسی است که می‌گوید در طول دوران فوتبالش تنعا از یک بازیکن خواسته پیراهنش را به او بدهد و او هم زین الدین زیدان بوده است. او گفت که هرگز مشکلی با درخواست تعویض پیراهن نداشته و از دریافت پیراهن‌هایی که به او داده شده، خودداری نکرده و به همین دلیل کلکسیون بزرگی دارد. شاید پیراهن مارک آلبرایتون که پس از بازی بارسلونا و لسترسیتی در اینترنشنال چمپیونزکاپ 2016 در استکهلم به او داده شد در کنار پیراهن زیدان باشد.
مسی کلکسیون بزرگی از پیراهن‌های بازیکنان حریف دارد اما ادعا کرده تنها برای گرفتن پیراهن زیدان پا پیش گذاشت است.
آن روز، آلبرایتون تنها بازیکنی نبود که پیراهن مسی را دریافت کرد و به واسطه هماهنگی‌های قبل از بازی برای برآورده کردن سایر درخواست‌ها، جیمی واردی و چند بازیکن دیگر نیز پیراهن او را گرفتند.
اما اسطوره‌هایی مانند مسی همیشه به این اندازه سخاوتمند نیستند. معمولا دستیاران تدارکات هستند که برای درخواست دریافت پیراهن جلو می‌روند اما یک بار، پس از بازی آتالانتا و یوونتوس بود که رابین گوسنس، مدافع آلمانی، شخصا به عنوان اولین نفر خودش را به کریستیانو رونالدو رساند و خواست پیراهنش را بگیرد.
او در کتاب زندگینامه‌اش به نام رویاها ارزشمند هستند نوشت:” پس از سوت پایان بازی به سمت او رفتم… اما رونالدو قبول نکرد. من پرسیدم کریستیانو، می‌توانم پیراهنت را داشته باشم؟ او حتی به من نگاه هم نکرد و گفت نه!
خیلی شرمزده شدم. دور شدم و احساس حقارت داشتم. تا به حال شده که اتفاق شرم‌آوری رخ دهد و شما به اطراف نگاه کنید تا بینید که آیا کسی متوجه شده یا خیر؟ این حسی بود که من داشتم و سعی کردم آن را مخفی کنم.”
اما گوسنس در آخر به پیراهن رونالدو رسید چون هانس هاتبوئر، هم تیمی او، یک پیراهن خرید و گوسنس را در رختکن آتالانتا شگفت‌زده کرد.
فقط پیراهن بازیکنان نیست که بسیاری به آن علاقه دارند. سامی لی، وقتی کمک مربی وست‌برومویچ بود، در اخرین بازی فصل 21-2020 از مارسلو بیلسا خواست که ژاکتش را به او بدهد و با پاسخ مثبت مواجه شد.
سقوط وست‌برومویچ قطعی شده بود که او این درخواست را پس از شکست 1-3 برابر لیدز مطرح کرد. بیلسا ابتدا تعجب کرد اما سپس لبخند زد و شروع به بررسی جیب‌هاش کرد تا این تعویض لباس در تونل عملی شود.
گاهی این تعویض پیراهن یک طرفه است و بازیکنی که از او درخواست شده علاقه‌ای به داشتن پیراهن درخواست‌کننده ندارد اما این اقدامی نامحترمانه است و بعضی از بازیکنان بزرگ همیشه روی انجام کامل تعویض پیراهن تاکید دارند.
مک‌اندرو به خاطر می‌آورد:” ما وقتی میکی آدامز سرمربی بود با منچستریونایتد بازی کردیم و همان روز از لیگ برتر سقوط کردیم. لوران بلان، کاپیتان فرانسه، برای آنها بازی می‌کرد و ما جان اشتون، بازیکنی جوان، را در اختیار داشتیم.
پس از بازی، جان از لوران پیراهنش را خواست. بلان مرد خوبی است و آن درآورد. جان تشکر کرد و پیراهن خودش را همچنان به تن داشت. لوران طوری به او نگاه کرد که انگار منظورش بود حالا نوبت تو است. جان شرمنده شد و گفت پیراهن من را می‌خواهی؟ بلان پاسخ داد البته!
من دوست دارم فکر کنم که لوران بلان پیراهن جان اشتون را جایی در خانه‌اش آویزان کرده است.”
مایکل دافی از داندالک وقتی در اکتبر 2020 در لیگ اروپا برابر آرسنال که تیم محبوب کودکی‌اش بود قرار گرفت، محو حضور ستاره‌های این تیم شد. ماموریت او بلافاصله پس از سوت پایان بازی و شکست 0-3 شروع شد.
او به اتلتیک می‌گوید:” بلافاصله پس از بازی به سمت پی‌یر امریک اوبامیانگ دویدم تا پیراهنش را بگیرم. او بازی نکرده بود اما من او را در تونل دیدم، جلو رفتم و درخواستم را مطرح کردم.
گفتم که طرفدارش هستم و پیراهنش را خواستم. او گفت این عالی است و پیراهنش را به من داد و پیراهن من را گرفت. امیدوارم که او یک روز عکسی از خودش با پیراهن داندالک در استوری اینستاگرامش منتشر کرد. این عالی می‌شود.
بعضی از بازیکنان پیش از پایان بازی در مورد تعویض پیراهن به هم قول می‌دهند.
من پیراهن کیه‌ران تیرنی را هم گرفتم چون او را از سلتیک می‌شناختم و او هم یکی از پیراهن‌هایش را به من داد. این عالی است. من آنها را قاب خواهم کرد و برای یادگاری نگه می‌دارم.”
بعضی بازیکنان می‌توانند همان دو پیراهن را در تمام طول فصل حفظ کند. یوری تیلِمانس در لستر به بازگرداندن پیراهن‌هایش پس از بازی معروف است و به ندرت پیراهنش را با دیگر بازیکنان عوض می‌کنند. با این حال یک بازیکن جوان قرضی در لستر پیراهن‌های او را برداشت تا این که از قیمت پیراهن برای هر بازی مطلع شد. سپس آن را برگرداند.
بعضی از بازیکنان لیگ برتر شاید مشکلی با عوض کردن پیراهن نداشته باشند اما وقتی باشگاه‌های بزرگ با باشگاه‌های دسته پایین‌تر در رقابت‌های حذفی یا اروپا دیدار می‌کنند، این درخواست‌ها ممکن است بسیار همه‌گیر شود. غیرمعمول نیست که باشگاه‌های بزرگ‌تر تمامی پیراهن‌هایی که آورده بودند را در اختیار میزبانی از لیگ‌های پایین‌تر قرار دهند.
وقتی لستر در جام حذفی برابر تیمی از دسته پایین‌تر به میدان رفت، درخواست‌ها برای پیراهن به حدی زیادی بود که سرمربی حریف از آنها خواست که تمام پیراهن‌ها را به او بدهند تا او بتواند آنها را بر اساس عملکرد فردی بازیکنان بین آنها پخش کند و هیچ درگیری و ناراحتی‌ای پیش نیاید. بهترین بازیکن زمین می‌توانست هر پیراهنی که می‌خواست را انتخاب کند.
این مربی چنین کاری را انجام داد تا از دویدن بازیکنان نیمکت‌نشین به داخل زمین برای گرفتن محبوب‌ترین پیراهن‌ها در زمان ترک زمین توسط بازیکنان جلوگیری کند؛ اتفاقی که پس از بازی قبلی آنها مقابل حریفی درجه یک رخ داده بود. لستر تقریبا بدون هیچ پیراهنی برگشت اما پس از آن به درخواست مربی، یک پیراهن واردی که حتی در فهرست تیم برای این بازی نبود برای آنها فرستاد.
مک‌اندرو می‌گوید:” یک بازی در جام حذفی تحت هدایت مارتین اونیل در خانه هیرفورد یونایتد را به خاطر دارم. بازی 0-0 شد و قرار بود تکرار شود. پس از پایان بازی تمام پیراهن‌ها تمام شد- اما قرار بود بازی تکرار شود.
ما آنها را در بازی تکراری شکست دادیم و آنها در رختکن را زده و پیراهن بیشتری خواستند! گرفتن پیراهن در آن روزها دشوار بود. ما فاکس لژر، تولید کننده خودمان، را داشتیم اما گرفتن پیراهن جدید همیشه آسان نیست.
تولیدکنندگان می‌گفتند که پیراهن جایگزین را در روز بازی به ورزشگاه می‌آورند، بنابراین حدود 12 ظهر در فیلبرت استریت بود و من هیچ پیراهنی نداشتم! حس آسودگی خاطر وقتی او از دور پیدا شد باورنکردنی بود.”
درخواست دریافت پیراهن از طرف بازیکنان تیم‌های دسته پایین‌تر به حدی زیاد شده که باشگاه‌های لیگ برتری نام بازیکنان را در دیدارهای پیش فصل روی پیراهن نمی‌نویسند.
عوض کردن پیراهن معمولا توسط اعضای تدارکات انجام می‌شود اما در فوتبال مدرن که بازیکنان همیشه کسی را از اردوی حریف می‌شناسند- چه هم تیمی سابق باشند یا هم تیمی در تیم ملی- تعویض پیراهن به صورت فردی بین بازیکنان صورت می‌گیرد اما این اتفاق در تونل یا رختکن و پس از سوت پایان رخ می‌دهد.
رسانه‌های انگلیسی از بالوتلی خواسته بودند به دلیل تعویض پیراهن با په‌په بین دو نیمه دیدار مقابل رئال، عذرخواهی کند.
در زمان حضور برندان راجرز روی نیمکت لیورپول بود که ماریو بالوتلی پیراهنش را با په‌په، مدافع رئال مادرید، زمانی که هر دو در حال ترک زمین بین دو نیمه بودند عوض کرد، در حالی که لیورپول در بازی گروهی لیگ قهرمانان در آنفیلد در سال 2014 با نتیجه 0-3 عقب بود.
این مهاجم ایتالیایی در نیمه دوم جایش را به آدام لالانا داد اما راجرز پس از بازی گفت که این تصمیمی تاکتیکی بوده و واکنشی به این تعویض پیراهن نبوده است.
راجرز وقتی از این تعویض پیران باخبر شد به اسکای اسپورت گفت:” این اولین بار است که چنین موضوعی را می‌شنوم. اما اگر مسئله این بوده، من چندان از آن خشنود نیستم. این چیزی است که دوست ندارم ببینم. من این اتفاق را در لیگ‌ها و کشورهای دیگر دیده‌ام اما مطمئن چنین اتفاقی اینجا رخ نمی‌دهد و نباید رخ بدهد.
ما سال گذشته اتفاقی با یک بازیکن داشتیم که من با آن برخورد کردم و اگر چنین اتفاقی رخ داده، پس با این هم برخورد می‌کنم.”
آندره سانتوس، مدافع سابق آرسنال، هم مرتکب خطای تعویض پیراهن بین دو نیمه شده و به خاطر این که در لحظه عوض کردن پیراهن با رابین فن پرسی، هم تیمی سابقش، در حالی که در جریان شکست 1-2 برابر منچستریونایتد در نوامبر 2012 به سمت رختکن می‌رفت دیده شد، مورد انتقاد قرار گرفت- این تنها چند ماه پس از آن بود که این مهاجم هلندی از شمال لندن به شمال شرق رفت.
عوض کردن پیراهن می‌تواند از نگاه بعضی از هم تیمی‌ها ناخوشایند باشد، مانند زمانی که استیو هاج در زمان عوض کردن پیراهن تیم ملی انگلیس با پیراهن “دست خدا” دیه‌گو مارادونا پس از بازی جنجالی یک چهارم نهایی جام جهانی 1986 مکزیک دیده شد. با این حال، هاج اخیرا این پیراهن را در حراجی به قیمت هفت میلیون پوند فروخت.
مانند آن تعویض پیراهن، ممکن است بعضی از پیراهن‌ها ارزش زیادی داشته باشند و مدت‌ها پس از عوض شدن دنبال شوند. ادی گری، وینگر اسطوره‌ای لیدز، پس از تکرار بازی فینال جام حذفی1970 که با شکست 1-2 لیدز همراه بود، پیراهن دیوید وب را گرفت. این نتیجه باعث شد که چلسی اولین قهرمانی‌اش در جام حذفی را جشن بگیرد و چند سال قبل بود که این باشگاه لندنی متوجه شد که این بازیکن سابق تیم ملی اسکاتلند همچنان پیراهن وب را دارد و با گری تماس گرفت تا آن را بخرد. این پیراهن برای موزه آنها در استمفوردبریج خریده شد.
گری می‌گوید:” من هرگز علاقه زیادی به پیراهن‌ها نداشتم اما اگر می‌دانستم شرایط چطور می‌شود، شاید همه مدام پیراهن‌های‌مان را عوض می‌کردیم.
آن زمان نمی‌دانستیم که این پیراهن‌ها ممکن است ارزشی برای کس دیگری داشته باشند اما چلسی پیراهن دیوید را برای موزه‌اش می‌خواست و مشکلی نبود. من هرگز کاری که استیو هاج کرد را انجام نمی‌دادم- باید این را بگویم! اما برای او خوشحال هستم. او پیراهن مارادونا را گرفت و خوش به حالش.”
مایکل اوون پیش از تساوی این ماه انگلیس برابر آلمان در شبکه چهار فاش کرد که در سال 2001 سهوا پیراهنش را با یورگ بومه، مدافع آلمانی، تعویض کرده اما پس از آن متوجه شده که این یادگاری هت‌تریک جذابش در پیروزی معروف 1-5 انگلیس در مونیخ است، بنابراین وارد رختکن مغموم آلمان شده و این پیراهن را با پیراهنی که بومه نپوشیده بود، عوض کرد.
اوون کارشناس این بازی بود و پس از تساوی 1-1 در لیگ ملت‌ها، تصاویری از بازیکنان در تونل منتشر شد که 21 سال پس از اشتباه اوون، در حال عوض کردن پیراهن بودند. آنتونیو رودیگر صبورانه منتظر هری کین بود و مودبانه پیراهنش را از او خواست و کین چندان از این تعویض پیراهن خشنود نبود.
در یورو 1996، در نبرد حساس بریتانیا، بین انگلیس و اسکاتلند در ورزشگاه ویمبلی هم یک تعویض پیراهن معروف دیگر انجام شد.
پیش از بازی بود که استوارت مک‌کال از اسکاتلند مدعی شد که کارلی، دختر 9 ساله‌اش، علاقه زیادی به پل گاسکویین، هم تیمی او در رنجرز – و بهترین بازیکن انگلیس- دارد. مک‌کال هرگز درخواستی از گاسکویین نکرد اما وقتی این دو نفر بین دو نیمه در تونل بودند و بازی متعادل بود، گاسکویین پیراهنش را به او داد.
مک‌کال به دیلی رکورد گفت:” او پیراهنش را به من داد و گفت این برای دخترت است. سطح بازی و جایگاه او در فوتبال در آن زمان را به یاد بیاورید و این نشان می‌دهد که او چه شخصیتی داشت: بسیار بخشنده و باملاحظه.”
برای بسیاری از کسانی که پیراهن بازیکنان دیگر را می‌گیرند، این پیراهن‌ها خاص و حاوی خاطرات خوبی از دوران بازی آنهاست. کریستین فوکس، مدافع سابق لستر، بیش از 200 پیراهن در کلکسیونش در نیویورک دارد که در طول دوران طولانی فوتبالش در تیم ملی اتریش، شالکه و لستر جمع کرده است. بین آنها پیراهن رائول، وین رونی و هم تیمی‌های قدیمی‌اش در لستر وجود دارد.
اما پیراهن‌هایی که بیشترین ارزش را برای او دارد، پیراهن‌های خودش از لحظات کلیدی دوران فوتبالش مانند قهرمانی‌شان در لیگ برتر 2016 است.
در فصلی که لسترسیتی قهرمان لیگ برتر شد، پیراهن‌های این تیم بین بازیکنان حریفان هم محبوبیت زیادی پیدا کرد.
او پیش از اولین بازی‌اش در لیگ آمریکا برای شارلوت اف‌سی در ماه گذشته به اَکسیوس شارلوت گفت که دوست دارد این پیراهن‌ها را برای کلکسیونش نگه دارد.
او گفت:” بعضی از آن پیراهن‌ها بسیار خاص هستند. منظورم این است که همه آنها خوب هستند، اشتباه برداشت نکنید. این خاطرات من است و این پیراهن‌ها باعث می‌شوند که این خاطرات در قسمت مختص به خودم در خانه زنده باشند.
اولین پیراهنی که برای اولین بازی در شارلوت اف‌سی به تن کردم چیزی است که می‌خواهم. من این پیراهن‌ها را برنمی‌گردانم. این لحظه خاصی برای هر کسی است. من فکر می‌کنم همه آن را درک خواهند کرد. مثل اولین بازی خانگی که به اندازه اولین بازی خارج از خانه مهم و ارزشمند است.”
تعویض پیراهن امروزه به چنان بخش قابل قبولی از فوتبال تبدیل شده که باشگاه‌هایی مانند لستر از داشتن تنها 100 پیراهن برای تیم اول و ذخیره در طول فصل مانند دهه 1990 عبور کرده است. لستر می‌تواند نزدیک به 1200 پیراهن در طول فصل بگیرد.
مک‌اندرو می‌گوید که هرگز ذخیره پیراهن‌هایش تمام نمی‌شود اما در فصل 16-2015 که لستر تاریخ‌سازی جذابی در فوتبال انجام داد، او در آستانه تمام کردن پیراهن‌هایش بود.
او می‌گوید:” من نگران بودم. بازی‌هایی بود که ما با پیراهن دوم به میدان می‌رفتیم، در حالی که اجباری نبود اما می‌خواستم کیت آبی را حفظ کنیم.
گاهی اگر پیراهنی نداشته باشید، می‌توانید از سهمیه فروشگاه باشگاه بردارید. هرچند من هرگز این کار را نکرده‌ام. آنها آن سال تمامی پیراهن‌ها را تا کریسمس فروخته بودند!
بازیکنان خوب بودند و به من کمک می‌کردند. با این حال، برای بازی اورتون (آخرین بازی خانگی فصل که لستر جام قهرمانی لیگ برتر را بالای سر برد و پیراهن جدیدش برای فصل 17-2016 را به تن داشت) اگر ما به مجموعه کاملی به جای پیراهن جدید نیاز داشتیم، فکر نمی‌کنم که می‌توانستم آن را تهیه کنم. اگر پیراهن کسی پاره یا خونی می‌‌شد به مشکل می‌خوردیم.
هرکدام از بازیکنان تنها یک پیراهن اصلی داشتند و آن را برای جشن به تن کردند. پیراهن جدید نجات‌دهنده بود. این باعث شد من راهی زندان نشوم.”
پروتکل‌های ویروس کرونا باعث شد که تعویض پیراهن برای مدتی متوقف شود و از تعویض پیراهن در منطقه قرمز ورزشگاه‌ها ممانعت به عمل بیاید اما حالا این فرهنگ با قدرت قبل برگشته است.